Đại biểu Quốc hội tỉnh tham gia phát biểu thảo luận tại tổ đối với các Chương trình mục tiêu Quốc gia

Sáng nay, 25/11, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, thảo luận tại Tổ 6 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Đồng Nai, Lạng Sơn và TP. Huế) đối với nội dung về Chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035 và Chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035. Tham gia phát biểu thảo luận các đại biểu Quốc hội nhấn mạnh: cần điều chỉnh chỉ tiêu và cơ chế giám sát của Chương trình Mục tiêu quốc gia về y tế, dân số và phát triển 2026 – 2035 theo từng vùng, kết hợp công nghệ số và trạm y tế thông minh, nhằm bảo đảm tính khả thi, hiệu quả và phục vụ lợi ích người dân; xây dựng lộ trình cụ thể, xác định thứ tự ưu tiên đầu tư và phân bổ nguồn lực minh bạch, đồng thời tập trung giải quyết các vấn đề thực tiễn như thiếu giáo viên, cân đối cơ sở vật chất, ưu tiên đào tạo khoa học xã hội…

Bày tỏ sự thống nhất cao với sự cần thiết ban hành Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035, song ĐBQH Chu Thị Hồng Thái nêu thực tiễn triển khai các chương trình mục tiêu ở địa phương, nhất là vùng dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới và hải đảo, vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện để bảo đảm tính khả thi khi áp dụng vào cuộc sống.

Trước hết, về hệ thống chỉ tiêu, đại biểu cho rằng, đây là nền tảng đánh giá hiệu quả Chương trình nhưng một số mục tiêu đang được đặt ở mức quá cao so với năng lực của các địa phương vùng khó. Điển hình như chỉ tiêu 100% người dân có hồ sơ sức khỏe điện tử vào năm 2030. Theo đại biểu, mục tiêu này chưa sát với tình hình thực tế khi nhiều xã miền núi còn chưa có sóng di động ổn định, người dân chưa quen sử dụng ứng dụng số, hạ tầng công nghệ còn thiếu. Nếu “dồn” chung một mốc 100% cho tất cả các địa phương, nguy cơ chạy theo thành tích, làm hình thức là rất lớn.

Vì vậy, đại biểu đề nghị thiết kế chỉ tiêu theo vùng; giai đoạn 2026 – 2030, vùng đặc biệt khó khăn chỉ nên đặt mục tiêu từ 60 – 80%, đồng thời phát triển phiên bản hồ sơ sức khỏe điện tử hoạt động offline, có hỗ trợ ngôn ngữ dân tộc.

Với chỉ tiêu 100% trạm y tế xã triển khai quản lý bệnh không lây nhiễm, đại biểu cũng cho rằng cần cân nhắc lại bởi nhiều trạm vùng núi chỉ có 3–5 biên chế, thiếu bác sĩ, thiếu trang thiết bị cơ bản. Việc yêu cầu triển khai đầy đủ kỹ thuật chuyên môn là vượt quá năng lực hiện có. Đại biểu kiến nghị chuyển từ chỉ tiêu “100% trạm” sang chỉ tiêu “đạt chuẩn năng lực tối thiểu”, đồng thời bổ sung đầu tư trang thiết bị xét nghiệm tại chỗ và mở rộng hình thức tư vấn – khám bệnh từ xa để hỗ trợ tuyến cơ sở.

Đối với các chỉ tiêu tầm soát trước sinh và sơ sinh, mức 90–95% được đánh giá là khó khả thi tại các vùng miền núi, nơi người dân còn gặp nhiều rào cản về tiếp cận dịch vụ, văn hóa và ngôn ngữ. Đại biểu đề nghị thiết kế hai mức chỉ tiêu, gồm mức chung toàn quốc và mức tối thiểu dành riêng cho vùng khó khăn, đồng thời sớm triển khai mô hình đội lấy mẫu lưu động và trung tâm xét nghiệm vùng nhằm bảo đảm tính tiếp cận.

ĐBQH Chu Thị Hồng Thái cho rằng, dù dự thảo đã nêu đúng những thách thức hiện hữu như y tế cơ sở xuống cấp, năng lực y tế dự phòng còn hạn chế hay tốc độ giảm sinh nhanh, song nhiều giải pháp vẫn mới dừng ở định hướng chung. Các yếu tố đặc thù của vùng dân tộc thiểu số, miền núi – nơi chịu tác động mạnh nhất – chưa được phản ánh đầy đủ trong hệ thống chính sách.

Trong nhóm giải pháp, đại biểu cho rằng nhân lực y tế là “nút thắt lớn nhất” quyết định thành công của Chương trình. Báo cáo của Chính phủ cũng thừa nhận tình trạng thiếu hụt nhân lực y tế cơ sở kéo dài nhiều năm, song các giải pháp đưa ra trong Dự thảo còn chung chung, thiếu tính đột phá. Do đó, đại biểu đề xuất nghiên cứu triển khai đề án bác sĩ trẻ tình nguyện về công tác 5 năm tại các xã đặc biệt khó khăn; đồng thời áp dụng cơ chế đào tạo gắn với cam kết phục vụ lâu dài tại vùng khó. Nếu không tháo gỡ căn cơ bài toán nhân lực, nhiều chỉ tiêu của Chương trình dù được thiết kế hợp lý vẫn khó đi vào cuộc sống.

Phát biểu về nội dung Chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035   ĐBQH Phạm Trọng Nghĩa cũng cho rằng, Chủ trương đầu tư cho Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục cần được đặt trong tổng thể chính sách quốc gia. Bởi, mô hình thể chế của Việt Nam xác định con người là trung tâm của phát triển, trong đó giáo dục là giá trị xã hội cốt lõi cần được quan tâm đặc biệt.

Đại biểu chỉ rõ, nhu cầu đầu tư vào các lĩnh vực này là rất lớn do điểm xuất phát còn thấp, song nguồn lực công hiện đang hạn chế. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, khả năng cân đối vốn cho Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục chỉ khoảng 100.000 tỷ đồng, trong khi mục tiêu đặt ra lại rất cao. Do vậy, đại biểu nhấn mạnh nguyên tắc thứ tự ưu tiên trong phân bổ nguồn lực là hết sức quan trọng.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cũng lưu ý tình trạng thiếu 107.000 giáo viên tại các cơ sở công lập đến giữa năm 2025 là vấn đề cấp bách nhất. Tuy nhiên, chương trình hiện chưa có dự án cụ thể giải quyết trực tiếp vấn đề này mà chỉ đưa vào nghị quyết về cơ chế đặc thù. Đại biểu đề nghị cần đánh giá và xác định thứ tự ưu tiên trong đầu tư cơ sở vật chất, tránh trùng lặp với các chương trình khác, đồng thời cân nhắc để không xảy ra tình trạng “thừa thầy, thiếu thợ” trong giáo dục đại học và trường nghề.

 Về định hướng đào tạo, đại biểu nhận thấy, hồ sơ hiện tập trung gần như toàn bộ vào khoa học tự nhiên, trong khi khoa học xã hội là nền tảng cho thể chế và quản trị quốc gia. Vì vậy, đề nghị ưu tiên cân đối hơn cho các lĩnh vực liên quan đến xây dựng thể chế và quản trị quốc gia.

Dự kiến 2 nội dung Chương trình mục tiêu quốc gia này sẽ tiếp tục được thảo luận tại hội trường và xem xét thông qua tại kỳ họp này.

Phương Thuận