Đại biểu Quốc hội tỉnh phát biểu ý kiến vào dự án Luật Trí tuệ nhân tạo

Chiều ngày 27/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, tham gia phát biểu các đại biểu Phạm Trọng Nghĩa và Lưu Bá Mạc (Lạng Sơn) đã đưa ra nhiều ý kiến quan trọng nhằm hoàn thiện dự thảo luật, bảo đảm tính vượt trội, kiểm soát rủi ro và tạo động lực phát triển hệ sinh thái AI Việt Nam.

Theo đó, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng việc Chính phủ trình dự án Luật Trí tuệ nhân tạo tại Kỳ họp này là cần thiết, bởi đây là lĩnh vực mới, có tác động sâu rộng tới đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, để luật đi vào thực tiễn, cần tiếp tục làm rõ tính vượt trội của các quy định trong dự thảo.

Theo đại biểu, phát triển AI bền vững đòi hỏi xác lập hệ sinh thái gồm Nhà nước kiến tạo luật chơi, thị trường triển khai và xã hội giám sát. Do đó, pháp luật về AI phải cân bằng giữa hai yêu cầu: thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền lợi người sử dụng. Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị và Nghị quyết 193/2025/QH15 đều nhấn mạnh nhiệm vụ biến thể chế thành lợi thế cạnh tranh, nên dự thảo Luật cần tiếp tục rà soát để bảo đảm tính khả thi, đồng thời có các chính sách ưu tiên sử dụng AI Việt trong các dự án sử dụng nguồn lực công.

Bên cạnh cơ hội, đại biểu cảnh báo nhiều rủi ro khi lạm dụng AI: suy giảm năng lực tư duy, xâm phạm chủ quyền số, tác động tiêu cực đến thế hệ trẻ, giảm hiệu quả quản trị công và tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ dữ liệu nhạy cảm. Đại biểu nhấn mạnh AI không phải là công cụ trung lập; nó phản ánh mục tiêu của người phát triển, mà phần lớn là tổ chức nước ngoài. Nếu phụ thuộc quá mức vào các hệ thống này, chính sách công có thể bị “bẻ lái” theo lợi ích của bên sở hữu công nghệ.

Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung một điều riêng về các hành vi bị cấm, đặc biệt là cấm lạm dụng AI trong khu vực công; đồng thời đề nghị Chính phủ ban hành Khung đạo đức AI và quy định rõ trách nhiệm khi sử dụng AI trong công vụ.

Về trách nhiệm pháp lý, đại biểu cho rằng cần khẳng định AI không phải là chủ thể pháp lý và không chịu trách nhiệm hành chính, dân sự, hình sự. Trách nhiệm phải thuộc về ba nhóm chủ thể: nhà phát triển hệ thống, nhà cung cấp hệ thống và bên triển khai, vận hành. Dự thảo cũng cần bổ sung cơ chế bảo hiểm trách nhiệm đối với thiệt hại do AI gây ra, nhất là trong trường hợp hệ thống có rủi ro cao.

Về an ninh nguồn nước, đại biểu lưu ý các mô hình AI hiện đại tiêu thụ lượng nước rất lớn để làm mát trung tâm dữ liệu. Trong khi Việt Nam phụ thuộc phần lớn vào nguồn nước ngoài và nhiều khu vực đang đối mặt với cạn kiệt nguồn nước, cần bổ sung nguyên tắc sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả trong các quy định của dự thảo Luật.

Đại biểu cũng đề nghị Chính phủ thúc đẩy nghiên cứu và đề xuất xây dựng định ước quốc tế về AI, để Việt Nam chủ động tham gia định hình chuẩn mực và bảo vệ lợi ích quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ ngày càng gay gắt.

Cùng thảo luận, đại biểu Lưu Bá Mạc tập trung vào yêu cầu phát triển trí tuệ nhân tạo xanh. Theo đại biểu, các tổ chức phát triển AI cần có trách nhiệm giảm phát thải, sử dụng năng lượng tái tạo, tối ưu hóa thuật toán và tiết kiệm tài nguyên trong toàn bộ vòng đời hệ thống. Dự thảo Luật cần bổ sung quy định về trách nhiệm này tại Điều 15, đồng thời có chính sách khuyến khích doanh nghiệp phát triển hạ tầng AI xanh.

Về cơ sở dữ liệu phục vụ AI, đại biểu đề nghị làm rõ thêm để bảo đảm dữ liệu không chỉ tiếp thu tri thức chung của nhân loại mà còn bao gồm tri thức bản địa, văn hóa, ngôn ngữ và đặc điểm riêng của người Việt. Đây là nền tảng để xây dựng công cụ AI mang bản sắc Việt, cạnh tranh được với AI nước ngoài và được người Việt ưu tiên sử dụng.

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị bổ sung hành vi bị cấm liên quan đến việc cung cấp hoặc công khai mô hình AI có khả năng tạo thông tin hỗ trợ sản xuất chất độc, hóa chất bị kiểm soát hoặc tác nhân sinh học nguy hiểm.

Những ý kiến của hai đại biểu cho thấy sự thống nhất cao về sự cần thiết ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu cân bằng giữa đổi mới sáng tạo và quản trị rủi ro, bảo đảm an ninh, an toàn và giữ gìn bản sắc văn hóa Việt trong quá trình ứng dụng AI.

Phương Thuận